Een reis door het voormalige Oost-Duitsland, Thüringen en Saksen, herfstkleuren, mist en regen, miezerige regen en nog zo hier en daar een oude, matblauwe of dofgrijze Trabant, nog een laatste restant van de ruim drie miljoen gebouwde voertuigen van het merk dat de betekenis van "vriend", of eigenlijk, "maatje" heeft, afgeleid van het Duitse woord Erdtrabant dat zo precies mogelijk vertaald "iets dat om je heen draait" betekend en het Duits is voor, onder meer, satelliet terwijl ook de maan soms als Erdtrabant wordt aangeduid en de naam kwam voort uit het resultaat van een in de na-oorlogse begintijd der DDR uitgeschreven prijsvraag; de bedenker en inzender ervan is door de grijze rook van de tweetaktvoertuigen bedwelmt en in het verleden naamloos verdwenen.
Nog is het bord niet op, niet leeg; integendeel: temidden van het strijdgewoel bevindt zich het veelgebruikte veld e5, uitermate geschikt voor een eerste zet van een zwarte pion; geschikt ook om door witte pionnen en stukken onder "vuur" te worden genomen; benevens het nevenveld d5 zijn het doorgaans de velden waar op en rondom de meeste strijd wordt gevoed en gevoerd; e5, waar in de loop der vele jaren dat het spel gespeeld wordt een ongekend aantal pionnen werd geslagen, zoveel, dat ze wellicht de graankorrels vervangen kunnen en die er niet zijn, maar die nodig zijn om op het eerste veld één, het tweede veld twee, het derde veld vier, het vierde 16 en steeds kwadratisch vermeerderd tot alle vierenzestig velden zijn aangedaan, te vullen.
Eerst nog een paar Nederlandse adressen: Ede, Maurik en Duiven; het was nog maandag en overwegend grijs; daarna door, via Dortmund naar Kassel en na de middag rolde ik bij Witzenhausen over de voormalige deeltijdgrens die 45 jaar stevig tussen beide streken onwrikbaar gestand hield en twee werelden hermetisch trachtte te scheiden; nog steeds: miezer en grijs, aan het bovenliggende wolkendek kwam maar geen einde. Heiligen- en Dingelstadt volgden, over de B-247, langs Mühlhausen, nog voorbij Gräfentonna waar ik een stikdonkere rustplaats vond nabij een oude keet waar men als vleessoort louter "Schweinenfleisch" kon serveren: ik besefte het; dit was Deutschland waar het varken de meeste magen vult; ik nam genoegen met sauerkraut , samen met toast met kaas; wellicht net zo vet, maar toch weer anders.
Wanneer verschijnt de laatste pion op d5? Wanneer is het de laatste keer dat ik in het oude Oost-Duitsland verbleef? Rondreis? De dinsdag, eveneens grijs en motterig. Eerst Erfurt, de stad waar Luther, Thomas Luther opgroeide¸ stadgenoot Lothar Zinn volgde en DDR-schaakgrootmeester werd en in 2002 op spectaculaire wijze Robert Hübner versloeg; een partij waar het veld e5 slechts twee keer door een pion werd bezocht en pas in het eindspel één keer door een toren en op de laatste zet één keer door de zwarte koning werd aangedaan waarna Hübner de vlag streek, maar ja, wie weet dat allemaal, wie weet dat allemaal nog!
Na Erfurt pal naar 't oosten, Weimar, Jena en Gera voorbij, en zelfs nog voorbij Grimmitschau, en jawel, waar in Glauchau zich mijn eerste losadres bevond waarna ik doorreisde in zuidwestelijke richting; ware het helder weer geweest; ik zou de contouren van het ertsgebergte gezien kunnen hebben. Zo kwam ik door Zwickau, juist! De stad waar de "Trabi"-fabriek zich bevond en waar het oude logo vervangen is door twee letters, VW, sinds kort een logo dat staat voor gesjoemel met rook; iets van weleer is kennelijk toch een beetje blijven hangen.
Hield de regen op? Brak de zon soms even door? Nadat ik nabij Plauen de rest van de lading had achtergelaten schoof ik het gevaarte door het Thüringer bergland, over de Saale naar Bad-Lobenstein en daarna door zoetbergend landschap bekleed met eeuwigzingende bossen met onnavolgbare herfstkleuren: soms, soms even was het wolkendek wat dunner; hield de regen op en, ja hoor, een enkele, spaarzame zonnestraal dat even als een gouddraad in een schaduwveeg ogenblik het zichtbare een andere dimensie gaf: Probstzella, Neuhaus am Rennweg, Katzenhütte waarna ik bij een fabriek te Grossbreitenbach aankwam, een grote fabriek midden in 't bosgebied waar lading van Nederland aanwezig was.
Een dameoffer waarna alles anders wordt, zoals in de partij van Luther tegen Hübner, ver weg van e5, dat weer wel. De woensdagmorgen keerde ik terug en nog steeds bleef het grijs, ongekend grijs als de spaarzame haren van een oude man; maar toch, daar was een lichtpunt.
Donderdag terug in Amsterdam, toefde een wijle buiten het veld, kort Buitenveldert genoemd, waarom weet ik eigenlijk ook niet. Maar wel was ik blij verrast dat de vorig jaar gesloten "broodjeszaak" in de Scheldestraat weer haar deuren opent, alleen de locatie wisselde, maar vanaf volgende week is het weer mogelijk in Amsterdam een zowel goed als koosjer broodje te versnaperen.
Soms, de ene keer blijft een veld onbezet, een andere keer verlaat een pion of stuk het veld e5 en keert er niet weer; dan blijft, in dit verhaal, e5 leeg achter tot het einde van de partij; weer een andere keer wordt e5 vaak bezocht; het is steeds wisselend. Of ik ooit nog in de oude DDR kom?
Sal Meijer keert terug: zondagmiddag, Buitenveldert.
