De mensen. Ook de mensen zijn veranderd. Nee, dat is onjuist; er zijn overal andere mensen die dat anders anders maken. Voorheen voerde je regelmatig gesprekken met oudere duitsers en die bleken vaak Nederland wel te kennen, maar op ongewone wijze omdat ze er als soldaat waren geweest in de tijd van die knul met die snor, terwijl ze van diezelfde vreselijke man vaak in een later stadium een bizar russisch reisje mochten maken. Dat waren toen de vijftigers en die zijn er niet meer, althans niet op de werkvloer. Net zoals de mensen die nog de DDR tijd bewust hebben meegemaakt en wel zo sterk dat ik vanmiddag in Berlijn aan vier mensen vroeg of ik in oost of west was en zij mij onbegrijpend aankeken. Welaan, ze zijn er nog wel die het weten, maar nu toch ook allemaal vijftigers terwijl de dertigers er niets meer mee hebben.
Met de mensen veranderde ook de omgeving. Overal meer en meer voertuigen op en naast de weg, veel dorpen en stadjes kregen rondwegen terwijl de diktatuur van de rotonde ook in Duitsland zijn intrede deed. En niet te vergeten de kennelijk niet tegen te houden opmars van de kaufparken, overal en in elk dopje en stadje. Voorheen reden we door de winkelstraten van dorp naar stad, nu gaan we overal omheen, terwijl hier in het oosten de ontwikkeling zo snel is gegaan dat je alleen aan de enorme ruimte en de "vergeten" afbraak van oude zaken nog kunt waarnemen dat hier het oosten is.
Maar wellicht is het andersom: met het veranderen van de omgeving kreeg je ook andere mensen. Vandaag was ik in Landsberg, Landsberg aan der Saale, niet dat andere Landsberg daar in Beieren waar zoon en kleinzoon van de beruchte arts Mengele een florerend landbouwvoertuigenbedrijf hebben, bij een distributiecentrum van een drogisterijketen met lange wachttijden voor het aanleveren van goederen. Daarna naar Berlijn gegaan alwaar ik mij nog steeds bevind om morgen wat voor Amsterdam op te halen. Ik ga, denk ik, maar eens een beetje rondkuieren. Daar heb ik nu even mooi de tijd voor en wellicht is het schaakcafe op de Kurfuersterdamm er nog.
Ome Willem.
---
