Ach, naast de toren, naast het hoekveld, dáárnaast
staat het paard, het veld b8 en juist het veld dat in een enkele opening direct
met de eerste zet door het paard wordt verlaten, de Nimzovich-verdediging waaruit
destijds ook de onsterfelijke partij tegen Friedrich Sämisch uit is
voorgekomen, een partij, gespeeld in 1923, met nog bijna alle stukken op het
bord waarbij Sämisch niets anders meer
kon doen dan gedwongen zetten die direct verlies tot gevolg had; na een uur vruchteloos
puzzelen gaf hij na de vijfentwintigste zet op: roemrijk is het paard dat vanaf
veld b8 komt.
Kort, maar krachtig, of kort, en dichtbij: Parijs
als einddoel van de week, niet meer; niet minder maar wel over oude, nog steeds
in stand gebleven paden. Heen, zowel
terug, met een enkele variant. Langs ontluikend koolzaad, schakerende akkers,
geel, groen, oker en daarboven een welhaast zomerse voorjaarslucht; wie kent de
geheimen?
Wie de geheimen van het spel? De week uit met een ferme schaakstudie;
slechts vier, soms vijf stukken op het bord: twee koningen en twee, drie
pionnen waarbij gebruik wordt gemaakt van een opmerkelijke techniek, tactiek en
berekening, paradox-overschrijdend onder regie van een Israëlische meester.
Parijs, een steeds onrustiger Parijs, zoals er
overal steeds meer dreiging wordt gevoeld. Dubbele gedachten overvallen mij;
b8, en dan een zwart paard; “…en ik zag, en zie, een zwart paard, en die erop
zat, had een weegschaal in zijn hand..” en tracht een voorstelling te maken van
de meer dan één miljard kinderen waar geen genoeg voedsel voor is; “…in zijn
hand is een bedrieglijke weegschaal, afpersen is zijn lust…” in een tijd dat er
negenenvijftig raketten werden afgeschoten op een Syrisch doelwit: met een
kostprijs van anderhalf miljoen euro per stuk. Wat zijn de ware woorden van
Dwight Eisenhower nog waard: “ …elk geweer dat gemaakt is, elk oorlogsschip dat
uitvaart, elke raket die wordt afgeschoten, is in wezen diefstal van hen die
honger hebben en niets te eten krijgen, van hen die het koud hebben en geen
kleren krijgen. Deze wereld geeft niet alleen maar geld aan wapens uit; zij
verspilt het zweet van haar arbeiders, het verstand van haar wetenschappers en
de hoop van haar kinderen… De mensheid
hangt onder een dreigende oorlogswolk, aan een ijzeren kruis….”.
We staan er bij en kijken er naar.
Twee routiers langs de oude weg; aan het einde van
de derde dag drijven grimmige wolken vanuit de zee het onafzienbare land
binnen, het land dat straks weer vol koren, graan en gerst staat; nog wel, ja,
maar hoe lang?
Dan terug; ik buig me over het bord. Antwoorden blijven uit, maar niet omdat ze niet
zijn. Een geniepige, onzichtbare macht
heeft het mensdom in zijn greep: geeft de schuld aan dat en die die er niet toe
doen, Raadsels alom.
Een siddering gaat door mij heen; het zwarte paard
van b8 verdween in drie zetten naar g6 en weldra staat het andere paard naast
hem, eveneens een zwart paard en ze spannen samen.
De mens is hulpeloos en machteloos in het gevecht
tegen de absurde krachten van het zwarte paardenspan; tegen de uitkomsten van
de bedrieglijke weegschaal.
Aldus schreef ome Willem
