Enkele uren gaans tussen de Ligurische kust en de hoge Alpen waar nog gemakkelijk de sneeuwgrens bereikt wordt; Simplon en Nufenen, en tussenwijl onder de indruk van terugkerende herinneringen; de vele keren dat ik met een volle vracht over de eerstgenoemde pas reed; nabij Pisa de voorsnelwegse route tussen twee rijen thans hogere bomen door; hogere bomen, dat moet na zoveel jaren toch wel.
De witte dame op haar vertrekpunt: d1, het witte veld d1; reeds na een eerste zet heeft zij, doorgaans, reeds invloed op 't spel. Met lange banen regeert ze over vele velden; verliest men de dame, is 't doorgaans uit met het spel.
Wie er naar op zoek gaat, zal ontdekken dat de oorsprong van de ware tolerantie in de predestinatie gezocht moet worden en onder invloed daarvan eigenlijk alleen in zijn meest zuivere vorm gevonden werd in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden van de zestiende eeuw en in welks naglans wij thans nog leven.
De meeste spelers zijn zuinig met de Dame; zuinig ook in die zin dat ze haar zo lang mogelijk op 't bord trachten te houden. In enkele gevallen wordt na een paar zetten de Dame op d1 geruild (dameruil), maar meteen daarna onstaat doorgaans stug spel. Mijn ervaring: bij een vroege ruil en dan daarna met de eerste dertig zetten zonder dame's op het bord is het spel vaak een stuk onaantrekkelijker.
Met name onze eerste Oranjeprins sprak het uit: het geweten is niet te knechten. Daarnaast hield de Calvinistische voorbeschikking in dat De Eeuwige alle dingen reeds had voorbeschikt hetgeen vertaald werd in de zogenaamde leer van de predestinatie: het had volgens dat inzicht totaal geen zin om te trachten andersdenkenden op "andere", de eigen, gedachten te brengen. Vanuit deze instelling ontstond de meest zuivere tolerantie; andere religies, naast het overheersende Calvinisme, werden gedoogd; de enkele misstanden daargelaten.
Het verschil tussen Walliser zwitsers en Toscaanse italianen is enorm; het is 't summum van het zorgzame tegenover het besef van een ongeëvenaarde onaantastbaarheid; de ijle berglucht tegenover de zwoele tyrreense zeelucht; de ogen blikken reeds onthullen vele raadselen die niet prijsgegeven worden.
Het grootste bewijs voor de zestiende eeuwse tolerantie is het feit dat deze geboden ruimte tot stand kwam nadat de zogenoemde Calvinisten de touwtjes in de republiek in handen hadden; immers predikt men doorgaans tolerantie voordat men regeert, maar eenmaal regerend brokkelt de beloofde tolerantie in snel tempo af; áls men het al had toegezegd.
Het veld d1, van waaruit nogal wat spanning uitgaat; reeds vanaf dat veld bestrijkt ze, mits er niets tussen staat, vele velden: zeven over de d-lijn zelf, evenzoveel op de voorste lijn en drie plus vier op de twee diagonalen naar a4 en h5; 21 velden, bijna eenderde van 't bord!
Ruisende watervallen, eindeloos komt het kristalwater van de berghelling; nooit vervelend, zoals de zeeruis enkele dagen geleden. Maar hier, tussen de groene hellingen met uitzicht op witte vlakten van met eeuwige sneeuw, geen naargeestige herrie die de klanken van de bergbeek verstoort; ook in die zin is 't hier anders.
Vanuit dit principe, het euvel dat alles dus reeds was voorbeschikt, wist men dat het volstrekt nutteloos was iemand tot de eigen richting en religie van het Calvinisme met dwang te "bekeren"; men berustte erin indien iemand niet wilde waardoor juist daardoor er een enorme denkruimte ontstond: de tijd waarin, onder meer, Baruch de Spinoza zijn gedachten en leerstellingen aan het papier toevertrouwde.
Merk op de overeenkomsten; niet alle 21 velden bereikt de dame vanuit d1: teveel staat er tussen haar en het te bereiken veld: de ruisende bergbeek en de hoogte van de Alpen thans om ons heen nadat we vanaf de Toscaanse vlakte tussen Grosetto en Lucca naar hier kwamen: de huidige tolerantieprediking is doorgaans gestoelt op de -franse- kreet vrijheid, gelijkheid en broederschap met daaraan gekoppeld het korte woordje wat daarop volgt en te vinden is op het oude gemeentehuis van de stad Troyes: ou la mort!
Tweeërlei omgeving, twee "soorten" tolerantie: het ene deel van de westerse samenleving kent de tolerantie nog in de naglans van het oude Calvinisme, het andere deel vanuit de franse revolutie en aan de buitenkant lijkt het om 't zelfde te gaan; echter steeds meer komt de tolerantie in het licht te staan van de Franse tijd: gedwongen tolerantie ten opzichte van datgene wat een drammerig deel dat zich uitgeeft als meerderheid beoogt; uit naam der tolerantie tracht men gewetens te knechten en andersdenkenden worden verweten niet tolerant te zijn en gedemoniseerd.
De tolerantie van vrijheid, gelijkheid en broederschap (of de dood) is geheel anders dan de tolerantie die onstaat vanuit het inzicht van een voorbeschikking; de eerste gaat uit van gelijkheid: het tweede vanuit het tegendeel dat juist voor de nodige vrijheid zorgt die men in gelijkheid niet aantreft.
Een dame, aldus voorbeschikt, bestrijkt vanaf d1 meer velden dan indien er een toren of loper staat.
Aldus schreef ome Willem.
.
