Het zal omstreeks 1862, 1863 zijn geweest toen de spoorlijn vanuit de Po-vlakte naar Aosta gereed kwam en op de eerste treinreis naar de stad reed Victor Emanuel de Tweede mee; tegenover het station staat daarom tot vandaag de dag nog steeds zijn standbeeld.
Niet veel later werd door hem de eerste steen gelegd voor de bouw van de zogenoemde passage te Milaan, een ontwerp van Guiseppe Mengoni en die twee jaar later bijna geheel gereed kwam; tien jaar later kwam de toegangspoort gereed, maar Mengoni, die kort tevoren een inspectieronde deed, viel jammerlijk te pletter. Even daarvoor overleed de Italiaanse koning waarna bij de officiele opening de passage, rechts naast de eeuwenoude duomo, naar hem werd vernoemd.
Vlakbij het oude Novara, vlak bij de locatie waar Igor de gorgonzola vervaardigd een laatste laadadresje en terwijl de pakjes in de oplegger werden gestuwd ging ik in gedachten terug dat ik wellicht op de plek stond waar op de eerste april 1500 een frans leger het italiaanse verpletterend versloeg.
Onderweg, en bij de aanvang van de terugreis, speelden duizend en één gedachten mij door 't hoofd, van eeuwen her tot de meer recente tijden en ik verliet het zonnige land daar waar men lange tijd vermoed heeft dat Hanibal met een olifantenleger strijdvaardig de Romeinen tegemoettrad.
En daar rolde ik, als laat-eeuwer, door het door de eeuwen heen getekende landschap met een oplegger vol goederen over een traject in twee dagen waar voormaals weken voor moesten worden uitgetrokken en dat alles dank zij de techniek van de vooruitgang.
De oude tijden; ik schetste slechts, nee, nog minder, stipte een paar kleine momenten; de totale werkelijkheid is schier oneindig en in al die tijden leefden mensen zoals u en ik.
Inmiddels kraakt het; het nee bij 't referendum bleek een juist nee, al wordt, ja, zelf kan, er niets mee worden gedaan; reeds staat een nieuw, nauwelijks in de hand te houden, leger klaar om met name het westen van Europa te bestormen met nóg goedkopere arbeid; staan nieuwe argelozen gereed om aan de uitbuiting ten prooi te vallen; een nieuwe uittocht is aanstaande, thans in tegengestelde richting.
Een Uitgestrekte Arm, een Onzichtbare Hand, dwars door de onmogelijkheid van de vuurrode zee, meezweven op de oostenwind terwijl Amenhotep bij het liggen van de wind in de golven verzwolg, een slordige 3400 jaar geleden en steevast, midden in 't jaar, een week lang
teruggeroepen uit 't verleden; is er een ander volk op aarde met een zo lange traditie en geschiedenis? Dat voornaamheid heeft ontvangen door hetgeen het de eeuwen door heeft geleden?
Inmiddels snorde ik Zwitserland weer uit, de Giura over, Frankrijk binnen en voort ging ik, over de hoogvlakte bij Pontarlier, over de buiten haar oevers getreden Doubs; hoeveel keren reeds?
Te Passavant, onderweg, hield ik voor een moment halt voor een petit café en een paar stukken voortreffelijke comté uit de plaatselijke kaasmakerij en terwijl de stukken werden afgesneden keek ik het dorp met nauwelijks 200 inwoners in; het gehucht waar in 1800 Joseph Marchand geboren werd en op 33-jarige leeftijd in Vietnam een gruwelijk einde vond. Joseph, inmiddels priester van de katholieke kerk, werd terechtgesteld middels linghi, de doodstraf door, zoals de Engelsen het omschrijven, duizend steken.
Zomaar weer even een getekende stip, teruggehaald uit een verleden en terwijl ik met kaas en al de stuurhut weer inklom, overdacht ik aan een plek waar ik zou kunnen parkeren om de nacht door te brengen; de seideravond is aanstaande, buiten het land twee, de eerste aan en in de vooravond, voor 't donker en bij 't invallen van het duister klom vanuit 't oosten een bijna volle maan de hogere hemel in.
Het ene volk treed, ondanks Neerlands neen, nietsvermoedend haar slavenbestaan binnen terwijl een ander volk de bevrijding erruit viert, de geschiedenis kent vreemde wendingen en onnavolgbare wegen en het behoort tot de tragiek van deze tijd dat het menselijke denken de eigen gevolgen niet meer in de hand heeft.
Aldus schreef ome Willem.
.
