Hoeveel mensen hebben mijn site bekeken?

woensdag 20 januari 2016

Arnold en Arthur

Eén jaar was er geen toernooi; 1945, maar vanaf 1938 is het, tot nog toe, jaarlijks gehouden, ook in de barre oorlogsjaren van 1941 tot en met 1944, jaren waarin Max Euwe een prominente schaakrol speelde; hij won, pal voor de oorlog, in 1940, alsmede in 1942; slechts weinigen herinneren zich de namen van de winnaars uit twee andere jaren; die van
Arthur Wijnans in 1941 en Arnold van den Hoek, 1943.

------


Tevoren had ik nog naar enkele openingen met zwart gekeken, want ik zou met zwart spelen en 't zou een merkwaardige dag worden. Nadat we in een sereen stille Wijk met uitzicht op Zee ontwaakte wandelden we al vroeg naar de toernooizaal en ik was de eerste die er al wat zat te schuiven terwijl mijn ega een warme kop koffie bracht. "Vandaag" wilde ik van die nul af.

--------

Beide oorlogswinnaars werden slachtoffer van een droefig lot; de Amsterdammer Arnold van den Hoek was midden twintig toen hij 't toernooi op zijn naam schreef. Kort daarna werd hij, zoals zovelen, door de Duitsers meegenomen om in Duitsland in de arbeideinsatz te werken. Of hij nog heeft getracht voordien onder te duiken, weet ik niet. Velen die opgeroepen werden, durfden vaak ook niet of hadden geen "adres"; in ieder geval: enkele maanden na het door hem gewonnen toernooi vertrok hij tot niet ver voor de latere "Ostzone", Braunsweich alwaar hij een jaar later bij een bombardement van de geallieerden jammerlijk is omgekomen.

--------

Een taaie strijd volgde; tegen een tegenstander uit Landgraaf die van geen wijken wist; na een Russische opening met wit wellicht iets beter kwam te staan terwijl ik veel denktijd gebruikte; even na de twintigste zet zette ik met een paardzet het bord in vuur en vlam; een afruil volgde, ik rekende en rekende, en keek op de klok; ik schrok; had nog slechts acht minuten voor nog een dikke vijftien zetten te gaan: ik bood remise aan.

--------

Tragischer verliep het Arthur Wijnans, geboren, 1920, in Padang, Nederlands Indië en die vlak voor de oorlog naar Delft kwam om te studeren en naast studie en schaken al vroeg in het verzet verzeild raakte, maar halverwege de oorlog door de Duitsers werd opgepakt en weggevoerd werd naar Kamp Neuengamme waar hij tot het einde van de oorlog bleef. Tot het einde: in de laatste aprildagen van 1945 werd hij met nog enkele honderden gevangenen -waaronder enkele afkomstig uit de razzia van Putten- uit het kamp gehaald en op het passagiersschip de Cap Arcona vastgezet, een enorm stoomschip dat voorheen een lijndienst naar Rio de Janairo had onderhouden.

---------

Na enig nadenken weigerde mijn tegenstander het remiseaanbod en speelde meteen daarna een foute zet waardoor ik voordeel verkreeg; ik speelde met twee stukken tegen een toren verder, maar door tijdnood gedreven bood ik nogmaals remise aan; nu accepteerde mijn opponent het wel; met nog anderhalve minuut op de klok haalde ik opgelucht adem; hij ook vanwege de matige stelling en daarbij: ik was met een halfje van de nul af.

--------

De Engelsen wisten -via luchtfoto's- dat er mensbewegingen waren geweest vanuit het kamp naar de Oostzee; zijn bovendien door de Zweden gewaarschuwd dat op de passagiersschepen die in de baai van Lübeck stuurloos ronddobberden honderden gevangenen werden vastgehouden; toch bombardeerden op 3 mei 1945 de Royal Airforce de schepen waaronder de Cap Arcona; velen slachtoffers verbrandden levend; overlevenden die naar de kant wilden zwemmen werden door de SS neergeknald, eveneens de enkeling die de kant wist te bereiken; vlak voor Neustadt in Holstein, een stadje dat ik me nog herinner uit de tijd dat ik er, in 1975, dertig jaar na het drama, enkele keren twintig ton blikjes gesterieleseerde melk voor Ghana had geladen; geladen aan de kade, vlak bij de plek dus waar de 25-jarige Arthur om het leven kwam.

-------

Later op de avond loop ik een toevallige locatie binnen waar de zeventienjarige Jorden van Foreest het alleen opnam tegen het management van Tata-steel; enkele van de tegenstanders van Jorden geholpen door de absolute schaaktop: Carlsen, Caruana, Ghiri, So en 'l Ami, bijna allemaal jonger dan de twee zo tragisch omgekomen spelers en winnaars uit de donkere en zwarte periode, zeventig jaren terug.

15 borden; Jorden kwam, zag en overwon zoals de Tatasteeldirecteur na afloop memoreerde.

----

Diep in de nacht graaf ik in de geschiedenis van het toernooi, stuit daarmee op vorengemelde feiten; wie van de, eveneens vorengenoemde overwegend jonge schakers, heeft weet van het droefe lot van hun verre voorgangers? Wie?

Aldus schreef ome Willem.
.