Sommige dingen, nee, steeds meer zaken begrijp ik niet; althans, vermoed dat ik net doe alsof ik ze niet begrijp; daarnaast zijn er natuurlijk zaken die niemand begrijpt en voor ons begrip onbereikbaar zullen blijven; zonder moeite zal iedereen zulke zaken kunnen benoemen en er zijn rond om ons meer onverklaarbaarheden aanwezig dan zaken die we, al dan niet met een zekere eenvoud, verklaren kunnen; Trouwens; het verklaren en begrijpen van begrijpbare en verklaarbare onderwerpen is, op zich genomen, reeds aan onverklaring onderhevig.
Van Texel naar de Ardennen is een ongewone afstand; toch ligt het, wereldwijd, niet erg van elkaar af. Afstand, in kilometers, rond de vijfhonderd, maar cultureel, landschappelijk en in sferen gemeten licht het mijlenver uiteen terwijl ook het logement als twee uitersten uiteen liggen.
In Texel, Oosterend, een gemoedelijk, landhuissfeerachtig onderkomen met stille, donkere nachten; in Luxemburg in een eeuwenoud gebouw midden in 't centrum naast een oude concertzaal waar Frans Liszt op 19 juli 1886 nog een uitvoering van zijn eigen werk speelde; 't werd zijn laatste uitvoering; twaalf dagen later, doodziek teruggekeerd in Bayreuth, overleed hij, drie jaar na de echtgenoot en collega waarmee zijn dochter Cosima was getrouwd; zijn kleindochter Isolde was net 21 jaar.
Wie in Roemenië een werkzaam leven achter de rug heeft, ontvangt, soms na ruim 45 jaar noeste arbeid, ten hoogste 100 euro pensioen; inmiddels trekken er bij duizenden drommen mensen door het land, doorgaans voorzien van een aardige hoeveelheid contanten, op weg naar het westelijke deel van het Heilig Europese Rijk; waarom? Dat begrijp ik zelfs! "Europa" had, zelfs voor de "crisis", een stuwmeer aan werklozen die men kennelijk niet aan arbeid helpen kon; tijdens de financiële crisis is dat meer alleen maar gewassen; nog kort geleden werd deze oplopende werkloosheid als een erom probleem aangekaart; door nagenoeg alle delen van de "Unie", met name het Westelijke deel!
Tegenover het logement een kazemat, een oud verdedigingsonderdeel tegen lastposten die onheil over de stad en haar burgers op het oog hadden; op het bordes, hoog op een 21 meter hoge pilaar, de gouden vrouw, een creatie van Claus Cito, een creatie waartegen vooral de toenmalige clerus te hoop liep vanwege de al te natuurlijke vormen van de dame. De dame houdt met beide handen een lauwerkrans vast; er recht onder twee mannenbroeders waarvan er één vermoedelijk reeds gestorven is; het geheel eert de soldaten uit de Eerste Wereldoorlog die hun leven voor hun kleine land gaven. Het gerucht gaat dat, onder druk van de clerus, zelfs de Hertogin, Charlotte, bij de onthulling niet aanwezig was; Charlotte, die in 1919, nadat het landje 48 uur lang een republiek was, de monarchie van haar afgetreden zus Maria voortzette, dezelfde Charlotte die het aandurfde om op 28 september van dat jaar een referendum te houden: republiek, aansluiting bij België of hertogdom blijven; 78 procent stemde tegen de eerste twee opties.
Twee jaar voordat Frans Liszt geboren werd, stierf Joseph Haydn; een decennia daarvoor scheef hij een bijzondere compositie aan de hand van een tekst die reeds een eeuw eerder in Engeland aan de vermaarde Händel werd aangeboden, maar die er niets mee heeft kunnen doen; waarom weet niemand. Het stuk wordt gezongen door de drie aardsengelen; Raphaël, de bas, Uriël, de tenor en de sopraan Gabriël die het ontstaan van onze onbegrijpelijke wereld bezingen; waar, nadat het ware licht over de chaoswateren doorbrak door één van de engelen "Nun schwanden vor dem heiligen Strahle", "nu vlucht het boze voor Heilig Licht" gezongen wordt en Gabriël met twee snoepjes eerst het frisse groen in een siciliano solo-aria en daarna de komst van de adelaar, leeuwerik, duif en nachtegaal bezingt. Wie goed na de prachtige compositie luistert, de zon in een eenvoudige d-toonladder op ziet komen, begrijpt, dat Haydn ook weet heeft gehad van een aarde die niet platvloers, dus niet rond is zoals zovele bekrompen geesten menen te weten zonder ook maar een ogenblik na te denken.
Het Nederlandse leger wordt, op verzoek, ingezet in nu net dát gebied waar de thans zo vele vluchtelingen vandaan komen en ziet; zij komen in grote getale, als sprinkhanen, bij tienduizendtallen; zo langzamerhand stagneert mijn begrip; enerzijds: "onze" jongens naar Syrië, de Syriërs hier. Iets moet niet geheel kloppen; wat gaat er toch mis!
Een kwart eeuw voordat de creatie van Claus Cito op haar sokkel werd gehesen werden de deuren van het logement geopend; beroemdheden overnachtten er waaronder de koning en koningin van Nepal en de zestig kamers tellende herberg heeft de oudste lift, anno 1904, van de stad. De ertegenover staande gouden dame bleef nog geen twintig jaar op haar sokkel staan; onder luid protest van studenten verwijderden de binnengeslopen nazi's de dame; ze verdween met onbekende bestemming; totdat...
Met opengevallen mond bekijk ik op de kwelbuis een Duits avondprogramma; luister naar overheersende leugens; ben totaal verbijsterd; opeens zijn de tien- twintig- dertigduizend arbeiders nodig; in allerhande beroepen. Opeens talloze arbeidsplaatsen voor de nieuwkomers; kennelijk kon men die niet uit het eigen werklozenstuwmeer vissen en men vertelt het alsof dit de gewoonste zaak van de wereld is terwijl de media het klakkeloos over neemt. Met een blinde argeloosheid roepen de hedendaagse leiders het oordeel uit over onze boosaardige tijd.
..Totdat onder de tribune van het oude stadion en op de plaats waar thans de nieuwe Philharmonie staat de dame werd hervonden; de gouden dame; 1980, en ze werd op haar oude plaats teruggezet en nu mede als symbool voor vrijheid en verzet; ter nagedachtenis aan alle Luxemburgers die sneuvelden in de eerste-, tweede- en koreaoorlog; Die Gëlle Fra zoals ze haar in 't Luxemburgs noemen; uit het raam van ons logement zien we duizenden vreemdelingen, waaronder karrenvrachten chinezen, voorbijtrekken: oneindig veel keren wordt de gouden dame, Die Gëlle Fra, geknipt en de clerus zwijgt.
Onbegrip volgt op onbegrip; steeds kan ik het niet vatten; "onze" jongens wagen hun leven, dáár, en die vandáár komen gaan "hier" de arbeidsplaatsen bezetten waar onze werklozen te duur, te goed, te slecht of te oud voor zijn. Welk boos spel wordt hier gespeeld? Alsof chaoswateren weer vrij spel krijgen; begrijpen doe ik er niets meer, niets meer van.
De avond viel; we naderden de trappen van het spierwitte en hagelnieuwe muziektheater, de Philharmonia waar die avond Die Shöpfung van Josef Haydn zou worden uitgevoerd; zij liep de treden op terwijl ik onderaan bleef staan. Toen ze boven was draaide ze zich even om en ik keek, oogde naar de creatie van de Eeuwige waar ik iets van begreep noch ooit iets van begrijpen zal; Die Gëlle Fra; in levende lijve.
Aldus schreef ome Willem.
.
