Eerst nog kwam ik, nadat ik over de Pont de Tancarville Normandië binnenreed langs Caen en daarna Bayeux, de eerst stad die in Juni 1944 was bevrijdt en waar Generaal de Gaulle, de latere president van Frankrijk, zijn eerste toespraak hield.
Forse klanken, ik had ze gevonden, Ries mag dan niet erg bekend zijn, maar ik kon er wat van krijgen; het forse, bijna boze, opstandige begin van zijn tweede symfonie vulde de stuurhut.
Maar 't kostte veel, wellicht té veel; bij de landing van het Amerikaanse leger, nu zeventig jaar geleden, sneuvelden er in enkele uren een paarduizend jonge soldaten; door Duits spervuur, door op het stand aanwezige mijnen en door een overvliegend Duits vliegruig dat genadeloos op strijders schoot; Omaha en Utah, twee enorme schepen vanaf waar de toestroom van soldaten op de Normandische kust plaats vond en namen, waarmee later de twee Franse kusten werden gesierd.
Na de protestklanken van het eerste deel, klanken van de andere wereld; na die van voor, die van na de slag, profetisch hoorbaar, met soms opkomende verontwaardiging: Ries, Ferdinand Ries zag verder dan hij ooit bevroeden kon.
Amerikaanse namen, Utah, genoemd naar een westelijke woestijnstaat, Omaha, een stad in de staat Nebraska en duizenden Amerikaanse graven; op de zo typisch Franse hectometerborden staan rond de kust in elk daarvan een naam en rang gegrift van één van de vele gevallenen.
Saint Mêre Eglise, ook daar kwam ik langs. Het stadje waar destijds parachutisten neerstreken om de nazi's in de rug aan te vallen; twee van hen bleven met hun valscherm aan de kerktoren haken en hingen hulpeloos te bungelen; één van hen was getuige van het gevecht dat onder hem plaats vond, hoe een Duitse soldaat zijn geweer op hem richtte, maar dat dit gezien werd door zijn Amerikaanse medestrijder en die richtte op de Duitser die dat in de gaten kreeg, probeerde, alvorens de parachutist te doden, zijn Amerikaanse belager om te brengen: hij schoot, trof hem in de buik terwijl de Amerikaan de Duitser door het hoofd schoot; beiden sneuvelden onder het toeziend oog van de weerloze parachutist.
De ontkenning van de werkelijkheid, Beethoven's leerling voorvoelde dat er niets aan viel te begrijpen door het meer dan vijf minuten durende Allegretto: het menuet met steeds de halve maat stilte; hoorngeschal, opkomende woede, hoofdschuddende gelatenheid; doden die niet meer terug te halen zijn.
Midden op de Manche, want zo heet het departement waar bovenin de stad Cherbourg ligt, ligt Briquebec met een meer dan duizend jaar oud en in redelijke toestand verkerend kasteel; ongeveer tien kilometer aan beide zijden bevonden zich twee dorpjes waar ik de uit Nederland meegetorste goederen achterliet; Negroville en Benoitville, de laatste pal aan de kust; daarna zette ik koers terug, weer langs de historische plaatsen, tegenwoordig door de Franse toeristenindustrie commercieel uitgebuit, tot het onsmakelijke af.
Maar zo gaat dat; de meesten die hebben meegevochten en overleefden, zijn immers ook thans niet meer; nog slechts een enkeling en die is dan 87 of ouder; wie maalt daarom? Ook Carentan vroeg om mensenbloed, veel mensenbloed; het stadje moest de legers van de Omaha en Utah aaneensluiten; het duurde meerdere dagen en nog, nóg schreeuwt het geronnen bloed als een aanklacht tegen de mensheid vanuit de aarde op omhoog; wie o wie geeft rekenschap?
Onder de vele soldaten die vanuit de Utah de Normandische kust bestormden bevond zich een verslaggever van de Times, de latere nobelprijswinnaar Ernest Hemingway; er zijn wellicht meerdere oorzaken, want Hemingway was bij vele oorlogen ooggetuige geweest, maar met name onder de verbijsterende indruk van al de gruwelen die op die dag op het strand van de Manche hadden plaatsvonden maakte hij in 1961 een einde aan zijn leven.
Nogmaals; wie geeft rekenschap?
In de avond kwam in nog tot Les Hayons, een klein gehucht niet ver van Neufchatel en Bray waar zich één van de laatste goede routiers bevind, altijd druk en waar je de truck in op een na regen met bagger gevulde parkeerplaats kwijt kunt.
Het in mol geschreven c-minor-gedicht eindigt met een tergende finale, allegro, weerbarstig, door merg en been; met name daarom weigerde men het uit te voeren. Eerst, pas na lang aandringen en meer dan vijf jaar na het te hebben geschreven; klanken van bloed dat tot de hemel roept.
Aldus schreef ome Willem.
---
