Een flinke regenbui had de nacht aardig opgefrist, een frisse morgen toen ik, vroeg, op weg ging naar Poznan waar de klant, een aardige Pool, al tegen zijn gewoonte in net aan het werk was; rond half zeven had ik de handel, twee paletten, er reeds uit en toen spoedde ik mij richting Poolse hoofdstad; een keus uit drie routen, via Płock, of langs Koło, danwel de enkele weken geleden geheel gereed gekomen saaie snelweg waar je, vooral in Polen, kilometers lang tussen twee eindeloos lange en metershoge geluidsschermen zoeft hetgeen het beroep wel heel erg "hetzelfde" maakt, immers, elke kilometer wordt net zo als de vorige.
Al vroeg werd Najdorf ontdekt, eerst door Dawid Przepiórka, maar vooral door de aan Rostoff aan de Don geboren Tartakower die hij zijn leven lang "mine teatcher" heeft genoemd en reeds op tweeëntwintigjarige leeftijd speelde hij remise tegen de toenmalige onverslaanbaar geachte Aljachin; trouwens, elke topschaker uit zijn tijd verloor wel eens van Najdorf, en ook wel meer dan eens.
Toch koos ik, geheel tegen mijn gewoonte in, voor de nieuwe snelweg en dat vanwege het feit dat men mij verteld had dat er op de fabriek in Raszyn, vlak bij de geboorteplaats van Najdorf, het werk was stilgevallen omdat men niet verder kon zonder de spullen die ik nu net in de kar had staan. Hopelijk was de snelweg, inderdaad, "sneller", maar aangekomen vlak voor Warszawa bleek er vervelend oponthoud waardoor ik, en ik niet alleen, eerst een stuk de stad in moesten rijden om er daarna via een andere weg weer uit te kruipen: de tijd drong, en dan natuurlijk; vooral mijn rij-tijd!
Najdorf was ook een uitstekend blindschaker, speelde een paar keer (blind)simultaan tegen veertig spelers en met geen onverdeeld succes. In normale partijen wist hij in het algemeen de tegenstander in het middenspel te verschalken en als dat niet lukte, was zijn kans op verliezen groter: hij was geen perfect eindspelspeler.
En zo gebeurde het dat ik in een lange, file-achtige toestand terecht kwam, de rijtijd verstreek en ik met bijna een half uur teveel rij-tijd aankwam op het losadres, bij dié mensen die mij onderweg al twee keer hadden gebeld hoe laat ik zou aankomen, maar.....
toen ik mij met de paieren bij diverse lui op de fabriek vervoegde, bleek niemand belangstelling te hebben waardoor ik het voertuig even verderop parkeerde om eerst maar de 45 minuten pauze op de klok te laten schrijven. Achteraf bleek alle haast ronduit nonsens, want toen ik na de 45 minuten alsnog ging lossen werden de paletten ergens een donkere loods gereden zonder meteen te worden gebruikt.
Najdorf werd, samen met Tartakower, Frydland en nog andere schakers begin 1939 uitgezonden naar Buenos Airos om voor Polen in een tournooi uit te komen en tijdens dat tournooi brak de Tweede Wereldoorlog uit: genoemde drie spelers waren van Joodse komaf en terugkeer naar Polen was, praktisch, onmogelijk: het zou immers ook zelfmoord zijn geweest. Dawid Przepiórka bleef achter in Warszawa; reeds in 1940 werd hij in de naaste omgeving vermoord.
Mijn volgende klant was aan de andere zijde van Warszawa, dus kroop ik de stad weer door, ruim een uur, tot aan de overzijde van de Wisla, in stadsdeel Praha waar zich de klant bevond. In de buurt kon ik, na het lossen, de truck en oplegger kwijt en even, een uurtje, ging ik de stad in om de sfeer te proeven, de oude stad, weder opgebouwd, want na de oorlog stond er niets meer overeind en, en passant, kwam ik langs het voormalige getto; ooit was ik er eerder. De vader, moeder, vier broers, ja zijn, Najdorfs, vrouw en kind "woonden" voor een tijd in het getto, vijfenzeventig jaar geleden, nog maar 75 jaar!
Niet één van hen overleefde de oorlog, allen omgekomen in Sobibor of Auswitz, Najdorf heeft geen spoor van hen teruggevonden: het greep me aan, al kon ik me, vanwege het totaal onwerkelijke, NIETS bij voorstellen.
Nog voor de oorlog keerde Tartakower naar Europa terug en onder een andere naam vocht hij met de troepen van Charles de Gaulle tegen de Nazi's. Najdorf naturaliseerde zich tot Argentijn, vreemd genoeg redde hij zijn leven in hetzelfde land als waar vele oorlogsmisdadigers na het verlies hun heil zochten. Maar Najdorf bleef schaken, won in 1950 een Amsterdams tournooi en, terugkijkend, had hij jarenlang een ELO van tegen de 2800! Hoe kun je toch zo goed blijven schaken als je zoveel leed en verlies te verwerken hebt. Ook dat blijft voor mij onbegrijpelijk.
In de namiddag vetrok ik in zuidelijke richting, passeerde weer
Grodzisk Mazowiecki, nu aan de andere zijde, en herinner mij een anekdote tussen Najdorf en Kortjsnoi tijdens een Hoogoventournooi; beide speelden tegen elkaar en Kortsjnoi was van het bord weggelopen, elders andere partijen te bekijken. Najdorf speelde zijn zet, drukte de klok in en ging eveneens aan de wandel. Niet veel later keerde Kortsjnoi terug naar het bord, maar zag dat de koning van Najdorf van het bord was gevallen. Kennelijk had tijdens beider afwezigheid iemand tegen de tafel gestoten waardoor het stuk viel. Kortsjnoi nam de koning en zette hem terug op veld H 1. Er werd verder gespeeld en Najdorf verloor de partij. Bij het naspelen kwamen de spelers er achter dat de teruggezette koning niet op veld H 1 had moeten worden teruggezet, maar op F 1, het vakje er naast! Analyse van de partij wees bovendien uit, dat, was de koning op F 1 blijven staan, Najdorf de partij met verve had gewonnen! Protesteren hielp niet meer: volgens het reglement had Najdorf zijn verlies reeds erkent: had hij, één zet voor de opgave de omissie in de gaten gehad, kon alles nog teruggezet worden tot de stelling vanwaar het fout was gegaan; nu niet meer.
Gestaag snorde ik verder, passeerde Rawa Mazowiecka en tussen Tomaszow Mazowiecki en Piotrków Trybunalski vond ik een rustplek voor de nacht. in het donker van de avond tracht ik mij het voor te stellen. Toén, ver weg zijn in Zuid-Amerika met zijn prachtige stranden en nauwelijks weten wat er in Europa gebeurde terwijl onderwijl je hele familie wordt uitgemoord.
Aldus schreef ome Willem.
---
