Zo is de werkelijkheid dat een snelweg sneller is dan een "binnendoor"-weg, en de werkelijkheid leert dat honderd gulden') meer dan tien gulden is, dat het leven zich afspeelt tussen dood en geboorte, dat graf of urn het einde zijn, dat een simpel uitziende schaakstelling niet meer te winnen is, maar deze werkelijkheden berusten geenszins op waarheid.
Nacht, de maan in 't oosten, nog net, voordat ze onderging; stilstaand, en toch reizend, zwijgend, maar toch vanzelf sprekend, onhoorbaar, met fluwelen klanken, net zo fluweel als de klanken van de symfoniën van de ondergesneeuwde Ferdinand.
Dat gebeurde met meer van zijn tijdgenoten, ondergesneeuwd door de gulzige Beethoven waar toen alle aandacht naar uit ging, maar wie Ferdinand kent, Ferdinand Ries, zal ontdekken dat deze muzikant zijn leermeester soms op weergaloze wijze heeft overtroffen; met name op het gebied van de aankleding, het overtrekken van fluweel over al zijn klanken in zijn composities; muziek, beïnvloed door zijn meester, minder geraffineerd, maar satijnzacht, rood en blauw fluweel; zo denderde ik de N-2 af, in de verte op grote afstand de lichten van Laon; Soissons dat zich van verre spiegelde tegen de donkere, inmiddels maanloze hemel.
Honderd gulden meer dan één, in werkelijk is dat ook zo, maar waarheid, echte waarheid keurt anders; want wie geeft meer; een arme die een aalmoes, een niet te missen gulden geeft, weggeeft, of een ander die honderd geeft, honderd dat toch wel gemist kan worden. En hier vertonen wij de eigenaardige neiging; weliswaar die gulden van de arme "meer" in waarde te schatten dan die honderd van diegene die het toch wel kon missen; desalniettemin, zo redeneren wij, is die honderd in werkelijkheid méér dan die ene! Maar dat is ontkennen wat men even vooraf tot kennen aanvaardde; het is bewijzen dat ze, de waarheid, vooralsnog, niet bestaat, niet gekend, herkent, wordt.
Zo ook de N-weg, ze is snel, mooi om te rijden, Ries reed tot de ingang van Parijs met me mee, zo nu en dan even wat krakend nieuws; Combs la Ville, afslag 25 aan de N-104, melden bij een portier die zijn werkdag moest slijten in een glazen hokje ter grootte van niet meer dan een telefooncel; direct begreep ik zijn norsige humeur.
Dat maakt de waarheid juist zo onbestaanbaar; onuitstaanbaar ook; één gulden meer dan honderd, maar ze ís meer, daadwerkelijk meer omdat het waarheid is, maar in werkelijk is zij minder; slechts in werkelijkheid.
Daarom, de waarheid bestaat niet, is altijd een illusie, leugen zo u wilt, dodelijk, menselijke waarheid; het leven, zo vertelt de werkelijkheid, eindigd met de dood, maar dodelijk waarheid bewijst anders; leven zonder einde en begin; als een kronkelige, smalle binnendoorweg die sneller voert tot de plaats van bestemming dan een grote, brede zesbaans snelweg; t'is als een schaakpartij en als muziek, bijvoorbeeld een symfonie van Ries, Ferdinand Ries!
Snel gelost, men zag mij voor een ander aan; had ik om tien uur een afspraak; ik werd rond half acht gelost en toen ik nagenoeg leeg was, kwam diegene aan (met dezelfde artikelen) die had moeten lossen om acht uur, en helaas, helaas, die moest nu wachten tot mijn tijd, tien uur; zelfs met de werkelijkheid kan het vreemd gaan: de chauffeur was eerder vertrokken en over de snelweg gekomen....
Eén méér dan honderd, leven meer dan dood; al willen we er niet aan; waarheid meer dan werkelijkheid dat kromme wegen rechter maakt; terug, over de N-104, aldenaars druk, korte file's, en dan; laden ten noorden van parijs, daar, een twintig, dertig kilometer van de stad, tussen de N-2 en de snelweg, waar rust was weergekeerd, midden in een wijdse vlakte; Chepy en Vallois, tien paletten voor Utrecht en daarna, in Senlis, pal aan de snelweg, een heftruck laden en zo rond drie uur vertrok ik met de neus richting Nederland; nu eens, voor de verandering, over de zesbaans; werkelijk; dat ging best snel!
De stelling is overzichtelijk, slechts enkele pionnen, een witte dame en de twee koningen op 't bord met de opdracht: "Wit speelt en wint", maar de werkelijkheid leert, dat het onmogelijk is; het kán gewoon niet!
Dàt is, waarom het spel fascineerd en wie het verschil tussen werkelijk en waarheid bij benadering enigszins wenst te begrijpen moet vooral een spelen, véél spelen. Dan blijkt, wat in werkelijkheid niet kan, onmogelijk is, opeens, soms op de meest simpele wijze, in waarheid wel mogelijk blijkt; dat één gulden meer is dan honderd!
België, verderop, nabij Antwerpen, een oneindige file wat zo'n zesbaans zo langzaam maakt; langszij te volle parkeerplaatsen, toch vond ik wat. En 't was een poging: het verschil tussen waarheid en werkelijkheid. Inmiddels de klanken van Ferdinand Ries, nu eens symfonie 5, weergaloos; klanken kunnen dàt oproepen waar woorden te kort schieten, waar geen woorden voor beschikbaar zijn.
Muziek van een goede toondichter, composities van Ferdinand Ries overstijgen alle woorden: als een lokroep tot een sumier begin van werkelijke waarheidskennis.
Naast schaken, geeft muziek als enige een schaduwblik.
Aldus schreef ome Willem.
') Ik verafschuw de "Euro", dat is duidelijk, dan liever in een voorbeeld rekenen in guldens.
---
