Ook de fiets mankeert niets, de engel deed geen half werk, ik ben weer alleen, het is op deze zondagmorgen nog te vroeg voor omstanders.
De zon, de zon was met haar klim begonnen en ik zou het meer omfietsen; eerst de schaduwzijde waar de hele dag geen zon zou komen, zo rond, en terug in de zonwarmte, maar na de val keerde ik om, besloot andersom te rijden: eerst maar de zonzijde, daarna zou ik wel weer zien en zo vertrok ik, met de schrik vrij en in de benen, alsnog uit Montreal. Montreal le Cluse, trapte tegen zon en wind in.
De verhouding is, doorgaands, altijd ambivalent geweest, de verhouding Joden versus christenen, en het moet maar eens geschreven; veel gebruiken heeft de christenheid van de Joden achterover gedrukt, zoals de wekelijkse rustdag, dewelke wekelijks gehouden wordt daags nádat ze gehouden zou moeten worden, zomaar even een aspect. Of over tien dagen de kerstdagen, een vage afspiegeling van het eeuwenoudere Chanouka, om zomaar uit de losse pols maar wat te noemen.
Groot is Nantua niet, ik fietste het stadje, waar ooit Karel de Kale, die, rond het jaar 850, stierf tijdens de terugtocht van een veldtocht, boven op de Mont Chenis, een tijd lang begraven lag, door. Zijn Joodse lijfarts werd verdacht hem te hebben vergiftigd. Ach, je moet toch ergens een oorzaak voor hebben. Niet veel later fiets ik langs een klein kerkje; binnen is een mis aan de gang, maar ik ben geen dienaar, buiten echter, bij de voordeur, een Mariabeeld, Marie, die gezorgd heeft voor een merkwaardige verdeling binnen het christendom, Maria, een eenvoudige jonge dame waarvan over negen dagen wordt herdacht dat ze een enig- of eerstgeboren kind krijgt; enig of eerst, ook daar zijn de meningen over verdeelt. Maria, struikelblok.
Het was koud, maar de zon verwarmde aangenaam en ik kikkerde er aardig van op. In het stadje ook een mini-kerstmarkt met allerlei snuisterijen en er zwalkte een kerstman rond; voordat we over afschaffen van Sint en Pieten beginnen, dan toch eerst dat walgelijke Amerikanisme in Europa waar Frankrijk absolute voorloper in is; niet alleen kids, maar ook de kerstman is het gevolg van onnodige hipdoenerij en moet direct worden afgeschaft. Opeens klonk uit een enorme luidspreker afschuwelijke, atonale pop-herrie, melodieloze oortergende klanken, welk een contrast met het devote gezang vanuit het kerkje van daarnet; ik vluchtte, voor herrie en kerstpief, zocht de kalme op die even verder, langs de oever van le lac te vinden was, liet mijn ogen gaan over de kabbels, de grijze rietkraag, de waterhoen. Marie, globaal, een merkwaardig verschil tussen katholieken en protestanten, want de laatsten wijzen Mariaverering af, bij de Katholieken staat zij hoog in aanzien. Te hoog?
In de middag waag ik het er op, de stille kant van het meer, alleen toegankelijk voor wandelaars en fietsers, zelfs de zon, die dit jaargetijde niet hoog genoeg komt, wordt in de winter de toegang geweigerd zodat de kans op ijzeligheid groot blijft, maar ik ben op mijn hoede. Naamswijziging is een eeuwenoude gewoonte om iemands indentiteit te roven, soms noodzakelijk ook: denk aan Joodse onderduikers die hun naam ontjoodsten, kinderen die onder vreemde, hun onbekende namen, verder moesten. Maar ook vandaag de dag komt het voor, zoals bij de Joodse schaker Gari Weinstein, die verder ging onder een verrussifeerde naam Karparov (manlijke vorm van zijn moeders achternaam, Kasperjan) en zo werd, reeds vroeg in het christendom, van Jeshua Jezus en van Mirjam Maria gemaakt; een ontjoodsing van een oude Joodse boodschap, één van de oorzaken die de weg vrij maakten voor antisemitisme.
De weg werd smal; ik houd van smalle wegen, uiterst voorzichtig trapte ik over de ijzige ondergrond verder, hier en daar was het te glad en liep een stuk; je moet je beschermengel natuurlijk niet uitdagen. Van gene zijde ontvingen mijn ogen bijzonder uitzicht, overtrokken door vuur uit de felle winterzon, de helft van het meer, de weg aan de overzijde, de bomenrij erlangs en de rechtopstijgende bergen. Links van mij lag Nantua, voor de helft badend in de zon, het kerkje, en ook Maria werd, al zag ik niet, beschenen, Maria, het raadsel, wat zit er achter?
Een groot deel van het Christendom ontkende haar Joodse wortels, heeft getracht elk verband, dat er wel was, weg te wissen, uit te vagen, soms tot in detail. Maar zoals Jeshua op en top Joods was, en is, zo is ook Mirjam, verbasterd tot Maria, Joods; sterker, zij was en is, ook als zus van Moshe, het middelpunt van haar volk, vanuit haar ontstond het christendom; zij droeg het jongetje negen maanden onder haar hart;
Hoe je het ook wendt of keert, en of u het nu leuk vindt of niet: zonder de Joodse Miriam géén ruim tweeduizend jaar christendom. We naderen de oplossing, de oplossing van het raadsel, het mysterie blijft.
De lange tijd in de schaduw had mij koud gemaakt, de vingertoppen voelden, ondanks mijn rode wanten, dood aan en onverdroten fietste ik de laatste kilometer; de weg was er kurkdroog zodat ijzel geen kans maakte en niet veel later kwam ik achter de hoge berg vandaan en liet de stralen van de zon mij welgevallen, mijn vingers ontdooiden, het meer was ik rond. De zon, waar er maar één van is; het is echt zondag en ik ontken elke andere zon.
Dus dát gebeurt er met Maria! Dát gebeurt er dus bij dat deel van het christendom dat zich, door de eeuwen heen, het meest antisemitisch heeft gedragen'): op een uiterst geraffineerde, omfloerste wijze; de kern, het diepste wezen van het Oude Volk wordt door de katholieke traditie, zonder besef, vereert! Zonder dat men het goed en wel in de gaten heeft, vindt door de verering en aanbidding van Mirjam de verering van dát volk, van die cultuur, plaats waaruit het katholicisme uit voortgesproten is. Wordt plaatsvervangend voor het Oude Volk stiekem een (ont)Joods meisje vereert.
Geheimen en mysterien.
De val en een vluchtend hemelwezen.
Moeder Maria!
Later blijkt, dat ik slechts een kleine schaafwond op de knie aan de fortuinlijke val heb overgehouden.
Ironische humor.
Aldus schreef ome Willem.
') Vlak het andere, protestantse, deel van het christendom ook niet uit.
Hoewel de stelling te rechtvaardigen is dat antisemitisme bij katholieken doorgaans ergere vormen aannam dan bij protestanten:
Maarten Luther, de grondlegger er van, werd op latere leeftijd ronduit antisemiet, tot en met vooraanstaande theologen aan toe. Pas toen het ergste had plaatsgevonden, dus ná 1945, vond verandering plaats. De vraag is echter: voor hoelang.
---
