De dagen vliegen, zeker rond deze tijd van het jaar, voorbij; ze zijn ook korter dan gemiddeld; reed ik vrijdag nog een halve dag door de mist, een andere helft tegen laaghangende zon in, zo passeeerde, geheel onterecht, de tiende november en voordat ik het goed en wel erg in had was ik alweer op weg naar Hannover van waaruit de -overigens banale- aanleiding voor die tiende november ontsproot, een datum die jaarlijks meer en meer in de vergetelheid dreigt te geraken.
Vanaf begin 1938 werden duizenden Joden Duitsland uitgewezen, gedeporteerd, vaak naar Polen. Maar de Poolse regering liet er niet meer dan 4.000 per bepaalde periode toe en duizenden (!!) die niet werden "toegelaten" werden zonder enige voorziening op de grens achter gelaten onder erbarmelijke omstandigheden. Onder hen ook de familie Grynzspan uit dát Hannover naar waar ik op weg was, ja, waar ik vandaag mijn eerste "los"-klant had, de familie die daar al meer dan 25 jaar woonde.
Het was gisteren wat "rommelen" in de marge; een paar klanten Noord-Holland, Hoorn, Wormerveer, Beverwijk en Zaandam, auto wassen, een kleine reparatie en toen, geladen er weer op uit, in oostelijke richting. Eerst nog door wat avondspits heen en toen nog tot voorbij Osnabrück gereden: toen was het wel weer welletjes.
Alleen zoonlief Herschel was er niet bij, want die verbleef op dat moment in Parijs. Nog voor de "uitzettingen" had hij, zo jong als hij was (ongeveer 17) de bui al zien hangen en daar de Franse president Léon Blum ook Joods was waanden met hem zich velen van het Oude Volk zich veilig in Frankrijk, achteraf onterecht, want na de Duitse inval in Frankrijk werd Blum door Philipe Petain gearresteerd: uiteindelijk werd Blum naar Buchenwald overgebracht en was daar één van de -weinige- overlevenden.
Vandaag was ik er dan, reed door de stad waar de familie Grynszpan woonde, en reed er na het lossen weer weg, op weg naar Hamburg, bijna pal naar het noorden waar de volgende klant op mij wachtte.
Herschel hoorde van de krankzinnige omstandigheden waarin zijn ouders en zusjes verkeerden en in een vlaag van wanhoop en woede schoot hij in Parijs een Duits lid van de Duitse ambassade neer en deze wanhoopsdaad werd door NAZI-propagandaleider Goebbels beantwoord met een vreselijke hetze tegen het Oude Volk hetgeen in de nacht van 9 op 10 november heeft geleid tot de zogenoemde kristalnacht. Goebels ging zover dat hij deze geboortedag van Luther (die op 10 November werd geboren) aangreep om de massa te verhitten: aan het eind van zijn leven had Maarten immers geschreven dat de "synagogen maar het beste in brand gestoken konden worden".
Hamburg was er ook tamelijk vlot uit: het viel mij alles mee en daarna had ik nog een laatste adres in Oost-Friesland, Aurich, dat in het Noord-Westen van Duitsland ligt en via Buxtehude en Bremervörde reed ik die kant maar eens op, wat was het er mooi, de kleuren, de bomen in het voornamelijk vlakke landschap, hier en daar een glooiing, ik kreeg slaap en besloot tot een "hazenslaapje"; linkergordijntje dicht en hoofd op het kussen op het stuur.
Uiteindelijk overleefden de ouders en zusjes van Herschel de oorlog en emigreerden naar Israël waar ze nog belangrijke getuigen waren in het Eichmannproces: Herschel zelf werd in de gevangenis van Bourges (middden-Frankrijk) door de NAZI's opgepakt in naar Sachsenhaussen gedeporteerd en nadien is nooit meer iets van hem vernomen.
Mijn hazenslaapje was voorbij en schoof het gordijntje opzij: voor mij stond een busje van de ZOLL: wat moest die daar? Even later stapte er een "pet" uit die om mijn paspoort en vervoersvergunning vroeg dewelke ik, gedwee, overhandigde. Na een kwartiertje liep ik naar het busje. Het was fris en de lucht bewolkte. "Bij ons staat nog een boetebedrag open met betrekking tot uw Firma" sprak de beambte "en die moeten wij nu via u innen", ging hij verder.
Even was ik perplex: hij gaf mij het voertuignummer door en de datum van vaststelling, ikzelf informeerde naar het thuisfront: inderdaad; een collega van mij had met een andere auto dan de mijne bij een staande houding een bekeuring gekregen maar niet meteen betaald. Een bekeuring overigens met betrekking tot het voertuig, dus hij werd niet "zelf" bekeurd. En hier stonden dan twee overheidsdienaren die dan van mij, een buitenstaander, betaling verlangden: anders zou in beslagname van het voertuig volgen.
Welnu, voor het boetebedrag moest ik even geld halen bij de bank en ik vroeg om teruggave van mijn paspoort: ikzelf had immers niets met de zaak, "an sich", te maken. De teruggaaf werd geweigerd!! Het hoeft geen betoog dat door deze houding mijn irritatie werd gewekt: allerlei gedachten gingen door mij heen! Dit was verre van redelijk.
Na overleg met het thuisfront sprong ik op mijn fiets -die ze niet eens afpakten- en reed naar de dichtsbijzijnde flappentap, reed terug en betaalde de boete, en na de betaling ging ik, een uur verloren, ontredderd verder. Verder langs de bomen, die, ook vandaag weer, alles getuigen kunnen. 10 November, de kristalnacht, laten we herdenken, opdat we nooit vergeten.
Ze mogen dan de oorlog verloren hebben, hun streken zijn ze na al die jaren nog steeds niet kwijt.
Aldus schreef ome Willem.
---